11 december 2018
Als afstudeeronderzoek voor studie Toegepaste Gerontologie keek Claudia van den Baart bij een Brabantse bierbrouwer naar de behoeften van ploegendienstmedewerkers bij het duurzaam inzetbaar blijven.
Claudia bezocht onlangs een SAM netwerkbijeenkomst en wij vroegen haar een blog te schrijven over haar onderzoek.
“Maar hoe denken de oudere ploegendienstmedewerkers er zelf over?”
Claudia van den Baart: In de 2e helft van 2018 heb ik voor een grote bierbrouwer in Noord-Brabant een onderzoek gedaan naar de behoefte van de oudere ploegendienstmedewerker in het kader van duurzame inzetbaarheid. De gemiddelde leeftijd van de ploegendienstmedewerkers bij deze bierbrouwer was ten tijde van mijn onderzoek 47 jaar. De directie en de afdeling HR maar ook de ploegendienstmedewerkers zelf maken zich zorgen over het halen van de pensioenleeftijd nu deze verhoogd is. Uit diverse onderzoeken is gebleken dat werken in ploegendienst met nachtdiensten op termijn gevolgen kan hebben op de fysieke en mentale gezondheid. Zo hebben deze medewerkers meer kans op hart- en vaatziekten, overgewicht, diabetes II en depressie. Dit wordt veroorzaakt door verstoring van het circadiane ritme dat de dagelijkse fysiologie en het gedrag van mensen regelt.
[caption id="attachment_19308" align="alignright" width="308"]
Claudia zelf in actie tijdens haar hobby bloemschikken[/caption]
Om te voorkomen dat oudere ploegendienstmedewerkers voortijdig uitvallen door verzuim ergo arbeidsongeschiktheid is het voor de bierbrouwer belangrijk om de ploegendienst medewerkers met voorzieningen op het gebied van duurzame inzetbaarheid te ondersteunen. Deze bierbrouwer heeft al een aantal jaren aandacht voor de duurzame inzetbaarheid van haar medewerkers. Zo hebben er in verleden projecten als stoppen met roken, gezonde voeding in de kitchenettes en verbeteren van de computervaardigheden plaatsgevonden. Daarnaast is er een in house sportcentrum, kan er gebruik worden gemaakt van een fysiotherapeut, bedrijfsarts en casemanager op de eigen locatie en hebben medewerkers de mogelijkheid om gebruik te maken van de generatieregeling, de 80-80-100-regeling, mantelzorgverlof en het duurzame-inzetbaarheidsbudget. Maar of deze voorzieningen ook voorzien in de behoefte van de (ploegendienst) medewerker was niet duidelijk. Dit was niet eerder onderzocht terwijl de keuze voor de juiste voorzieningen vooral afhankelijk is van de behoefte van de (ploegendienst) medewerker.
Drie basisbehoeften
Ik heb het onderzoek gebaseerd op de zelfdeterminatietheorie (ZDT) van Deci en Ryan. Deci en Ryan verklaren in hun ZDT-theorie dat ieder mens drie psychologische basisbehoeften heeft namelijk de behoefte aan autonomie, betrokkenheid en competentie. Vervulling van de drie basisbehoeften heeft een positief effect op de motivatie, het welzijn, een positieve houding en goede prestaties van de werknemer. Ook heeft vervulling van de basisbehoefte een positieve relatie met baantevredenheid, organisatiebetrokkenheid en een lagere verloopintentie. Daarnaast zijn ook de door TNO onderzochte factoren die invloed hebben op de duurzame inzetbaarheid van ploegendienstmedewerkers meegenomen in het onderzoek. Dit zijn de factoren persoonskenmerken, gezondheidskenmerken, kennis en vaardigheden, kenmerken van het werk en sociale en financiële factoren. De drie basisbehoeften maken onderdeel uit van deze factoren.
Niet eerder stoppen met werken?!
Een van de verrassende resultaten was het feit dat iets meer dan de helft van de geïnterviewden aangaf niet eerder te wilde stoppen met werken. Dit in tegenstelling tot informatie uit de literatuur. Sommigen wel aangepast met een dag minder werken om zo een dag extra te hebben om uit te rusten. Dat werken in ploegendienst op oudere leeftijd zwaarder wordt, is een feit. Wat ook verrassend was, was dat er geen algemene voorkeur voor een bepaalde type ploegendienst naar voren kwam.
Uit het onderzoek blijkt dat de voorkeur zeer afhankelijk is van de persoonlijke situatie en de voorkeur varieert van een 2-ploegendienst tot aan zelfroosteren.
Kijkende naar de drie psychische basisbehoeften was er vooral behoefte aan meer betrokkenheid van de directie, de leidinggevende als van (nieuwe) collega’s. De andere twee basisbehoeften waren vervuld. Inmiddels loopt er een project dat als doel heeft de betrokkenheid binnen de organisatie te vergroten. Een andere gemeenschappelijke behoefte was het behouden van een goede gezondheid. Alle geïnterviewden gaven aan dat dit cruciaal is voor het halen van de pensioenleeftijd. Toch is maar een deel van de oudere ploegendienstmedewerkers actief bezig met gezondheid en gezonde leefstijl. Anderen geven aan dat ze weten dat ze iets moeten doen maar willen die stap niet zetten. Ze hopen dat hun gezondheid goed blijft. En daar zit nou ook een belangrijk aspect van duurzame inzetbaarheid. Het is niet alleen een verantwoordelijkheid van de werkgever doch zeker ook van de werknemer. Echter, hoe krijg je deze werknemers in dusdanig beweging dat ze ook hun eigen gedrag gaan veranderen? Dit is niet zo makkelijk, echter iedere eerste stap is een stap richting bewustwording. Daarom is men gestart met een bewustwordingscampagne in samenwerking met alle betrokken partijen zoals onder andere zorgverzekeraar CZ. Ook worden leidinggevenden getraind om een meer coachende leiderschapsstijl toe te passen.
Een andere belangrijke behoefte was die aan informatie over dit onderwerp. De meeste geïnterviewden wisten wel dat er diverse voorzieningen waren echter welke dit waren, hoe ze die konden aanvragen en welke specifiek konden bijdragen aan hun eigen inzetbaarheid, was niet duidelijk. Ze gaven dan ook aan het fijn te vinden hier eens met iemand over te praten. Voor een aantal lag deze rol niet direct bij de leidinggevende omdat ze zich daar niet veilig bij voelde of omdat ze vonden dat hij deze kennis ook niet had. De overige behoeften waren meer individueel van aard en afhankelijk van de persoonlijke situatie. Maatwerk is dan ook erg belangrijk bij het werken aan duurzame inzetbaarheid.
Tot slot
Deze bierbrouwer is geen uitzondering. Ongeveer 17% van de werknemers in Nederland werkt in ploegendienst en met de opkomst van de 24-uurs economie zal dit aantal nog verder toenemen. Duurzame inzetbaarheid is niet alleen voor de zwaardere beroepen maar voor elk bedrijf. Wil je meer informatie over dit onderwerp of wil je zelf aan de slag met duurzame inzetbaarheid dan nodig ik je uit om daarover met mij in gesprek te gaan. Graag zelfs!
CLAUDIA VAN DEN BAART
Klik hier voor het LinkedIn profiel van Claudia
Auteur: Ad Smets
