9 september 2015
bijdrage van Mr Ad Smets, voorzitter Stichting SAM
Het is inmiddels een hele tijd geleden dat ik een switch heb gemaakt van de juridische discipline naar de brede en interessante wereld van Personeel & Organisatie. Na in 5 jaar tijd gegroeid te zijn naar een contractdeskundige met internationale ervaring mocht ik het kunstje nog eens overdoen als lid van het directieteam van Wageningen University & Research Center (WUR). Geweldig om de holdingstructuur van een giga kenniscentrum te hebben mogen bouwen en alle contracten en algemene voorwaarden te hebben kunnen uniformeren. Ik kijk er met veel voldoening op terug.
De ware wereld van de overheid?
Vooral in die tijd bij de WUR begon ik meer oog te krijgen voor de passie in je werk en noodzakelijke competentieprofielen om het werk goed te kunnen doen. Ik werkte in die tijd samen met hooggeleerde mensen, soms wel met 3 titels. Mensen die je tot in detail konden vertellen wat en waarom iets was zoals het was. Bollebozen en op het cognitieve vlak bijzonder ontwikkeld. In die tijd, dat ik werd aangenomen voor deze klus, bestond het (top) management bijna voor 100% uit ‘Wageningers’. Ik was een van de eerste vreemde eenden in de bijt, ik kwam van ‘buiten’. Dat was ook de eerste grote ‘shock’ die ik kreeg te verwerken. Ik was gewend aan een directeur marketing die daadwerkelijk ‘marketing’ had gestudeerd en zijn kunsten bewezen had en dat een directeur ‘Finance’ tevens een registeraccountant was.
Mijn nieuwe collega’s bij Wageningen waren biologen, scheikundigen, landbouwkundigen etc. die door veranderingen in de organisatie en door andere vormen van loopbaanontwikkelingen op deze managementposities terecht waren gekomen. Zonder mijn bijzonder aardige ex-collega’s te kort te doen en zeker geen oordeel te vellen over de kwaliteit van hun werk, was ik wel van mening dat de ratio hoogtij vierde bij de ombouw van een ministerieel geleid onderzoeksorgaan naar een marktgeoriënteerd instituut van meer dan 10.000 medewerkers.
"Ik miste regelmatig de echte emotie en ook wel de psychologie achter de keuzes en aanpak."
Kritisch als ik was, begon ik mij de vraag te stellen of mijn collega’s vanuit echte passie werkten dan wel vanuit verschuivingen binnen de organisatie en vanuit een ruim gedefinieerde ‘functievolgendheid’ in reorganisaties hun baan uitoefenden.
Daarbij meteen ook de vraag stellend: “waarom deze baan, en niet een baan meer op hun eigen vakgebied maar dan elders, dus buiten de Wageningense onderzoeksinstituten?”
Het duurde nog enige jaren om erachter te komen wat meespeelt bij het maken van zo’n keuze. Na ook nog enkele jaren gewerkt te hebben op het kerndepartement van wat tegenwoordig het huidige Ministerie van Economische Zaken heet, ben ik erachter waarom mensen o.a. vasthouden aan hun baan:
Angst!
Natuurlijk weet ik dat er nog veel meer redenen zijn, maar omwille van dit artikel nu even de focus op ‘angst’. Bang om naar buiten te gaan, de vreemde, echte boze wereld waar gepresteerd moet worden. En zo niet, dan kan men zich daar vaak niet verschuilen achter anderen of processen zoals dat bij de overheid wél mogelijk is.
Wat is dat, werkvreugde?
En terwijl de toenmalige directeur P&O bezig was met een medewerkerstevredenheidsonderzoek gaf ik haar al aan dat mijn eigen onderzoek bij een deel van het departement aantoonde dat er een grote discrepantie was tussen wat medewerkers willen en wat ze doen. Voor mij was het dan ook niet verrassend dat uit haar onderzoek bleek dat 73% van de medewerkers met tegenzin naar het werk komt. Logisch dat het rapport al snel in een bureaulade verdween... Alle reorganisaties zijn gebaseerd op regeltjes en uitgangspunten die de nieuwe organisatie er niet gezonder op maken. “Als ik maar hier kan blijven werken, verder maakt het mij niet uit!, is toch een vaak gehoord beginsel bij medewerkers.
Reorganiseren werkt slecht uit!
Ik merkte dan ook dat na iedere verandering in de organisatie meer persoonlijke onvrede heerste. “Oh, wat hebben we deze reorganisatie (van 1.200 medewerkers) toch goed gedaan, er is maar 1 herplaatsingskandidaat te betreuren”, hoorde ik een directielid zeggen. Waarop ik antwoordde dat de Secretaris Generaal hem maar meteen moest ontslaan, want dan heb je je werk toch niet goed gedaan!
Natuurlijk geen leuke opmerking, maar iemand moet die toch maken! Drie jaar later kreeg ik wel gelijk, want toen moesten er alsnog 800 mensen uit. En die directeur had inmiddels wel weer promotie gemaakt en was nu algemeen directeur geworden van een groot onderdeel van het departement. Zo werkt dat binnen de overheid. Velen van die honderden mensen hebben 3 jaar lang ergens in geloofd en de hoop gehad dat ze konden blijven al wist men vanaf het begin dat er geen toekomst was. Drie jaar van je leven weggegooid.
"Was meteen eerlijk geweest zodat die medewerkers eerder een duurzamere koers konden uitstippelen."
Angst voor verandering!
Ik heb er zeker begrip voor. Alleen zitten sommige mensen wel erg lang in de bekende dip van Kübler-Ross. Allora, kom eruit gekke mensen! Je mist je leven!
En hoe vaak spreek ik mensen die zeggen wel te willen veranderen en op het moment dat ze kunnen, kribbelen ze terug…. Hoe ergerlijk en spijtig ook voor de adviseurs die zoveel aandacht geven aan deze collega’s. Tja, er is ook nauwelijks een stok achter de deur waarmee men hen kan ‘dwingen’, en die prachtige gouden kooi op basis van een geweldige wetgeving voor ambtenaren weerhoudt de drang om anders te willen, laat staan te doen.
Hasta la vista
Helaas maar waar. Jammer ook want je mist zó veel als je niet gelukkig bent in je werk. En in de week dat ik bezig was met mij te oriënteren op een nieuwe column voor het SAM Magazine lag ik ‘s nachts een keer wakker en zette ter afleiding de TV aan. Er begon net een film, Hasta La Vista, met onder andere Gilles de Schryver die ik ken van de politieserie ‘Code 37’.
Drie invalide jongens (eentje is blind, een ander is lichamelijk zwaar gehandicapt en de jongste van het stel heeft een hersentumor en is al gedeeltelijk verlamd en heeft niet lang meer te leven), constateren op een dag dat ze eigenlijk gevangen zitten in hun leven. Een leven afhankelijk van anderen. “Is dit wat we willen?” Die vraag stellen ze zich. Ze begrijpen dat de betutteling van ouders en vrienden gebaseerd is op liefde en bezorgdheid maar ondertussen beperkt hen dat vreselijk. Ze hebben geen eigen vrijheid meer om zich te ontplooien, te ontwikkelen, om eigen ervaringen op te doen. Ze delen onderling hun sores en hun intimiteiten. Een prangend onderwerp in deze film is de vraag: “Ga ik straks dood terwijl ik nog niet eens seks heb gehad?” Ze bespreken een mogelijkheid om zich aan hun ‘regime’ te onttrekken. Dat lukt! En hoe! Een voorbeeld voor anderen!
De dialogen in deze film zijn van een ongekend niveau en nemen je helemaal mee in de gevoelens van deze mannen. Je voelt tot in je poriën hun momenten van vreugde en expansie en ook de situaties waarin ze geconfronteerd worden met hun grenzen. Echte keiharde grenzen, louter omdat het niet anders is. En toch hebben zij het geprobeerd en een deel van wat ze wilden is hen ook gelukt!
Verplichte kost voor loopbaankandidaten
Loopbaankandidaten die niet uit hun dip willen of kunnen komen, zouden deze film moeten zien. Als één keer niet voldoende is dan iedere dag totdat ze inzien hoe RIJK zij zijn ten opzichte van mensen die wel willen maar omstandigheden kennen die hun passie doorboren. Je kunt wel piloot willen worden maar als je blind bent dan is dat op dit moment toch nog echt onmogelijk.
Dus, schud het juk van je af, kijk eens goed in de spiegel en stel je de vraag: “ben ik in mijn huidige baan gelukkig? Wil ik op deze wijze mijn kostbare leven ‘slijten’?” Wil ik veranderen of laat ik alles zoals het is: een ‘hasta la vista’ tot ziens in een volgend leven!
En mijn mening wordt door steeds meer professionals gedeeld
Ik ben van mening dat als je niet durft om eerlijk naar je zelf toe te zijn, om iets van je leven te gaan maken, om te kiezen, jij het ook niet verdient dat er mensen zijn die zich jouw lot aantrekken en hun tijd besteden om jou te helpen! Realiseer je dat jij de gelukkige bent omdat je mag kiezen. Grijp die kans en wel met twee handen!
Oproep aan de BV Nederland
Werkgevers, trek je handen af van medewerkers die toch niet willen. Wetgever in Nederland, maak wetten om van die verrekte betutteling van overheidswege af te komen en maak korte metten met de ‘gouden kooien’, breek ze af tot aan de grond! Tot de medezeggenschap en bonden zeg ik: “weet wat jullie aanrichten door deze mensen te beschermen. Jullie weerhouden hen ervan om zich uiteindelijk echt gelukkig te voelen! Laat hén een keuze maken, ze zijn het naar zichzelf toe verplicht! Dat is het leven.”
Viva la vida ! Olé !
Ad Smets, voorzitter Stichting SAM
Auteur: Ad Smets